Wypalenie nadnerczy, czyli dlaczego jestem chronicznie zmęczona

Na zegarze godzina 21:00, a ja leżę w łóżku z laptopem. Oczy mi się zamykają. Poczytam chwilę i idę spać. Wcześniej niż moi rodzice, którzy mają już prawie siedemdziesiątkę. Zanim zasnę w głowie pojawi się tysiąc myśli. Minie więc dobra godzina. W nocy budzę się kilka razy, by pójść do toalety. O godz. 6 wstaję do pracy bardziej zmęczona, niż kładłam się spać. Na chwilę budzi mnie kawa, której nie powinnam pić, a bez której nie funkcjonuję i jakiś news dnia. Kofeina spowoduje jednak spadek poziomu cukru i ok. godz. 11 mam totalny zjazd. Dopóki nie zjem posiłku, cała się trzęsę. Poza tym nic mnie nie cieszy, nie mam w sobie ani życia, ani energii. Wszystko zmienia się dopiero popołudniu po treningu. Wysiłek stawia mnie na nogi. Ciężary powodują wyrzut hormonów szczęścia. Na kilka godzin, bo szybko znów tracę energię i marzę już tylko, aby szybko się wykąpać i iść spać.

Tak wygląda większość moich dni w ostatnich tygodniach. Jestem chronicznie zmęczona. Stres, o którym pisałam wcześniej tutaj wywołał już dawno w moim organizmie wielkie spustoszenie, by ostatecznie doprowadzić do wypalenia nadnerczy. W styczniu, gdy pójdę do szpitala okaże się, czy to już niedoczynność. W każdym razie, nie odpuszczam i robię co mogę, by złagodzić objawy, których poza zmęczeniem jest mnóstwo, by wzmocnić organizm i móc jakoś w miarę normalnie żyć. Choć nie powiem, na tym etapie może pomóc mi już tak na prawdę tylko jedno jedno. Urlop. Bardzo długi urlop od rzeczywistości.

Na razie urlop jest niemożliwy, więc robię co mogę, by dodać sobie sił. Beata Pawlikowska i jej żółte karteczki są niezastąpione. Więcej tutaj.

Nadnercza
Gruczoły nadnerczy znajdują się w dolnej części pleców, tuż za nerkami, gdyż ze względu na wydzielany aldosteron mają ogromny wpływ na ich prawidłowe funkcjonowanie. Każdy z nas ma dwa niesymetryczne nadnercza (jedno trójkątne, drugie w kształcie półksiężyca).

Strukturę nadnerczy można porównać do awokado. Składają się bowiem z 3 warstw. Pierwsza to ochronna warstwa tłuszczu (skóra awokado). Druga – kora nadnerczy (miąższ awokado) obejmuje ok. 80% objętości nadnerczy. Wytwarza takie hormony, jak DHEA (wpływa korzystnie na układ odpornościowy, zwiększa gęstość kości, wykazuje działanie antynowotworowe i antyoksydacyjne (podobnie jak witaminy E i C), wywiera efekt ochronny na ośrodkowy układ nerwowy, wpływa korzystnie na sen) i androstendion (prekursor testosterony, wysoki poziom może powodować Zespół Policystycznych Jajników lub występowanie cech męskich u kobiet). U kobiet kora nadnerczy jest głównym źródłem męskich hormonów płciowych. W korze wytwarzane są również kortykosteroidy, a więc kortyzol i jego związki, które kontrolują nasz rytm dobowy, hamują stany zapalne, pomagają nam generować energię z żywności (węglowodanów i tłuszczu), a także regulują poziom cukru we krwi i ciśnienie krwi. Rolą kory jest także produkcja mineralokortykoidów, jak wspomniany wcześniej aldosteron, który reguluje wydalanie płynów i minerałów w organizmie. We wnętrzu znajduje się rdzeń (pestka), który wydziela trzy różne katecholaminy, w tym epinefrynę (adrenalina), noradrenalinę i dopaminę. Podobnie, jak kortyzol, związki te wydzielane są w reakcji na stres.

Oś przysadka-podwzgórze-nadnercza
Nadnercza są częścią osi przysadka-podwzgórze-nadnercza, będącej skomplikowanym zbiorem relacji i sygnałów, które istnieją pomiędzy podwzgórzem, przysadką mózgową i nadnerczami. To absolutnie niezbędny element naszej egzystencji.

Podwzgórze to niewielka część mózgu odpowiedzialna m.in. za rytm dobowy, temperaturę ciała, poziom energii, odczuwanie pragnienia, głodu i sytości, przemianą tłuszczów i węglowodanów (cukrów), sen i czuwanie, czynności seksualne (cykle układu rozrodczego, popęd seksualny) oraz reakcje emocjonalne.

Czynność podwzgórza pozostaje w ścisłym związku z przysadką mózgową. Ten wielkości grochu gruczoł znajdujący się w podstawie mózgu produkuje m.in. hormon wzrostu (odpowiedzialny za rozrost organizmu, transport aminokwasów i syntezę białek, wzrost poziomu glukozy we krwi, rozkład zapasów tłuszczów, zatrzymywanie jonów wapniowych i fosforanowych potrzebnych do rozrostu kości), prolaktynę (u kobiet zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka), hormon adrenokortykotropowy ACTH (wzmaga wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy), hormon tyreotropowy TSH (pobudza tarczycę do wydzielania trijodotyroniny i tyroksyny), hormon folikulotropowy FSH (u kobiet pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego oraz wydzielanie estrogenu, u mężczyzn pobudza spermatogenezę), a także hormon luteinizujący LH (u kobiet podtrzymuje jajeczkowanie i produkcję progesteronu, a u mężczyzn pobudza produkcję testosteronu).

Podwzgórze i przysadka mózgowa ściśle współpracuje z nadnerczami. Hormony nadnerczy generuję reakcję na stres, która pozwala nam utrzymać organizm przy życiu w chwili urazu lub niebezpieczeństwa. Pod wpływem stresu (produkcja energii do chodzenia, ćwiczeń fizycznych, obniżenia poziomu cukru we krwi, długotrwały post, po posiłku, by zmagazynować energię, a także w reakcji na stymulację w wyniku stanu zapalnego, kofeiny, hałasu, dotyku, stresu, snu, czy niedoborów w organizmie) podwzgórze uwalnia hormon kortykoliberynę (CRH), który wysyła wiadomość do przysadki. To stymuluje produkcję ACTH w przysadce, która następnie żąda, aby nasze nadnercza zaczęły produkować kortyzol, co spowolni nasze trawienie, zwiększy poziom cukru we krwi i świadomość. Nadnercza uwolnią także adrenalinę, która podniesie tętno i zwiększy ciśnienie krwi.

Kortyzol, poza sytuacjami stresowymi wydzielany jest w ścisłym dobowym rytmie. Z rana powinien być najwyższy. W końcu to on nas budzi ze snu. Z godziny na godzinę spada do średniego poziomu popołudniem. Wieczorem powinien być niski, aby spokojnie zasnąć, aż do rana, gdy znów rośnie. Kortyzol i jego dobowy rytm wydzielania jest ściśle powiązany z innymi hormonami naszego organizmu, w tym hormonami tarczycy i insuliną.

Wypalenie nadnerczy
Wypalenie nadnerczy to stan, w którym nadnercza i oś przysadka-podwzgórze-nadnercza funkcjonuje nieprawidłowo. W wyniku reakcji stresowej sygnały są w dalszym ciągu wysyłane z podwzgórza do przysadki mózgowej, a od przysadki do nadnerczy. Jednak, gdy wiadomość dotrze do nadnerczy, nic się nie dzieje. Nadnercza są tak wyczerpane, że nie są w stanie wyprodukować odpowiedniej ilości hormonów.  To jednak proces wieloetapowy, związany z tym, że nadnercza są stymulowane przez zbyt długi okres czasu.

Na początku poziom hormonów stresu w organizmie jest niebezpiecznie wysoki i z takim się zmagałam się przed dłuższy czas. Z czasem mój organizm przestał produkować hormony płciowe, aby zachować podwyższony poziom kortyzolu. Obecnie nawet hormon stresu zaczął spadać, bo moje nadnercza nie są w stanie już poradzić sobie z obciążeniem. Niższy poziom kortyzolu i adrenaliny, w połączeniu z zaburzeniami w codziennym cyklu wydzielania kortyzolu, są tym, co powoduje wiele objawów wypalenia nadnerczy.

Etapy wypalenia nadnerczy
Stopniowy rozwój wyczerpania nadnerczy jest złożonym procesem. Medycyna niekonwencjonalna wyróżnia cztery etapy na drodze do ich wypalenia, w których poziom hormonów i neuroprzekaźników waha się dramatycznie. Na szczęście większość osób zatrzymuje się na pierwszym lub drugim.

Pierwszy etap to typowa reakcja na stres, w której organizm wydziela znaczne ilości hormonów. W badaniach laboratoryjnych widać wówczas podwyższony poziom adrenaliny, noradrenalina, kortyzolu, DHEA i insuliny. Organizm może odczuwać lekkie zmęczenie. W rzeczywistości jednak każdy przeżywa ten etap wiele razy i szybko wraca do równowagi.

W drugim etapie zapotrzebowanie organizmu na kortyzol jest większe, niż jest w stanie sam wyprodukować.  Zauważalny jest niższy poziom hormonów płciowych. To dlatego, że środki potrzebne do produkcji hormonów płciowych są kierowane do ciągłej produkcji hormonów stresu, który jest nieustanny. Kluczem jest tutaj działanie pregnenolonu, syntezowanego z cholesterolu, prekursora dla obu hormonów płciowych i kortyzolu. Jego nadmiar przekształcany jest w DHEA, a ten w estrogen i progesteron. Na tym etapie pojawia się już silniejsze uczucie zmęczenia, szczególnie rano i w południe. Zaczynamy sięgać po kawę z rana. Wieczorem mamy więcej energii, pojawiają się problemy z zaśnięciem. Spada odporność. Pojawiają się pierwsze zaburzenia miesiączkowania u kobiet. W tej fazie problemy z nadnerczami często mylone są jednak z tarczycą i pogorszeniem stanu emocjonalnego.

Po pewnym czasie organizm wyczerpie jednak wszystkie sposoby produkcji hormonów stresu i poziom kortyzolu zaczyna spadać. Niski w dalszym ciągu pozostaje poziom hormonów płciowych. Objawy,  zwłaszcza związane z równowagą hormonalną (jajniki, tarczyca) pogłębiają się. Występują problemy z prawidłowym poziomem cukru we krwi, zmniejszonym ciśnieniem krwi, pojawiają się palpitacje serca, ataki lękowe. Adrenalina jest wydzielana w ogromnych ilościach. Niewiele brakuje do całkowitego wypalenia nadnerczy. Etap ten może jednak trwać nawet przez kilka lat.

Ostatni etap to całkowite wypalenie nadnerczy, subkliniczny stan choroby Addisona. Zmęczenie nie pozwala normalnie funkcjonować. Pojawia się spadek wagi, utrata apetytu, nudności, wymioty, hipoglikemia, bóle głowy, nadmierne pocenie się, depresja, apatia, czy też zaburzona równowaga elektrolitowa. Mięśnie stają się słabe. Zaburzenia hormonalne powodują totalne wyniszczenie organizmu. Jest to etap, który pojawia się po wielu latach chronicznego stresu i najczęściej jest rzadko obserwowany. Odzyskanie równowagi wymaga sporo czasu i wiążę się z całkowitą zmianą trybu życia.

Osobiście czuję, jak balansuję na granicy trzeciego i czwartego etapu. Wyniki to potwierdzają, ale ostateczna diagnoza zapadnie w styczniu w szpitalu.

Medycyna a wypalenie nadnerczy
Konwencjonalna medycyna nie traktuje wypalenia nadnerczy jako jednostki chorobowej. Uznaje dopiero etap, w którym nadnercza praktycznie przestają funkcjonować i przyjmują postać autoimmunologicznej choroby Addisona. Tym samym wielu lekarzy nie zdaje sobie sprawy, jak uciążliwe może być życie ze źle funkcjonującymi nadnerczami i bagatelizują objawy pacjentów. Lekarze podobnie, jak w Hashimoto, niedoczynności, czy insulinooporności sugerują się jedynie normami laboratoryjnymi. Inna sprawa, że leczenie wypalenia nadnerczy jest bardzo trudne i wymaga zmiany diety, suplementacji i trybu życia. Znacznie łatwiejsze i bardziej opłacalne dla lekarzy jest leczenie objawów, a nie przyczyny. Często więc osobom z wypaleniem nadnerczy przepisuje się leki antydepresyjne, a prawdziwy powód choroby pozostawia bez leczenia.

Z czego to wynika? Każda choroba, która jest uznawana przez firmy ubezpieczeniowe posiada kod. Swój kod posiada jedynie choroba Addisona. Lekarze mogą ją diagnozować dopiero, gdy wyniki faktycznie przekroczą powszechnie uznawane normy. Dziwna sytuacja. Ciężka niewydolność nadnerczy (choroba Addisona) jest akceptowana, a łagodniejsza niewydolność już nie. Zdaniem Światowego Towarzystwa Endokrynologicznego z 2010 roku nie ma bowiem żadnych faktów naukowych na poparcie teorii, że długotrwały stres doprowadza do niewydolności nadnerczy i powoduje cały wachlarz objawów.

Pozostaje nam więc leczyć się u neuropatów i na własną rękę. Myślę jednak, że skoro coraz więcej endokrynologów diagnozuje niedoczynność tarczycy mimo, że TSH znajduje się w normie, to za kilka, kilkanaście lat wypalenie nadnerczy również będzie powszechne uznawane. Poza tym choroba ta dotyczy coraz więcej osób.

Diagnostyka laboratoryjna
Bardzo trudno jest zdiagnozować wypalenie nadnerczy w oparciu o wyniki badań krwi. Konieczne jest bowiem wykonanie szeregu testów, czasami nawet po kilka razy i wzięcie pod uwagę wszystkich występujących objawów. To wymaga doświadczenia i dogłębnej znajomości różnych systemów w naszym ciele, a także ogromnej cierpliwości. Może wymagać równie wizyt u kilku lekarzy specjalistów.

Podstawowym badaniem jest poziom kortyzolu. Wielokrotnie robiłam je na czczo z rana. Rok temu miałam czterokrotnie przekroczoną normę. Teraz poniżej. To wskazywałoby na wypalenie nadnerczy, bo poziom moich hormonów płciowych jest również bardzo niski (nie mam miesiączki od stycznia). Pojedynczy pomiar jest jednak niemiarodajny. Najlepiej wykonać bowiem badanie dobowego rytmu wydzielania kortyzolu z krwi lub ze śliny, co wydaje się być dokładniejsze i dokładnie przeanalizować skoki i spadki jego poziomu w ciągu 24 godzin. Na pewno zrobią mi takie badania w styczniu w szpitalu. Martwię się jednak, że zakresy referencyjne podawane przez laboratoria są szerokie, a lekarzom będzie brakować doświadczenia w tym temacie. Będę więc szukać możliwości konsultacji na zagranicznych forach internetowych.

Endokrynolog zlecił mi również zbadanie poziomu ACTH. Gdy pokazałam wynik (poniżej normy) ordynatorowi kliniki w Katowicach, ten stwierdził, że bardzo trudno wykonać je prawidłowo. W szpitalu na pewno będę jednak miała badany poziom kortyzolu po podaniu ACTH, który powinien stymulować nadnercza tak, jak ma to miejsce podczas reakcji stresowej. Jeśli kortyzol podwyższy się, wszystko będzie w porządku. Jeśli nie, oznaczać to będzie niewydolność nadnerczy.

Elementy osi podwzgórze-przysadka-nadnercza nie mogą istnieć niezależnie od siebie. W przypadku wypalenia nadnerczy osłabione jest również podwzgórze i przysadka mózgowa, co może prowadzić do niedoczynności tarczycy. Konieczne jest więc zbadanie poziomu TSH, FT3 i FT4. TSH pobudza produkcję FT3 i FT4. Jeśli tarczyca produkuje wiele FT3 i FT4, przysadka wyprodukuje mniej TSH i odwrotnie. Najczęściej osoby ze zmęczonymi nadnerczami mają TSH wyższe niż 2,0. Norma wynosi do 4,5, więc tutaj również nie należy ślepo wierzyć normom laboratoryjnym.

Warto zbadać również poziom sodu, potasu i chlorków w celu rozpoznania zaburzeń równowagi elektrolitowej. W przypadku wypalenia nadnerczy stężenie sodu i chlorków jest zwykle niskie, a stężenie potasu może być bardzo wysokie.

Medycyna niekonwencjonalna
Oprócz wyżej wymienionych testów jest jeszcze sporo innych badań poziomów hormonów i neuroprzekaźników, które zalecają jednak głównie neuropaci i lekarze holistyczni. Mowa m.in. o stosunku kortyzolu do DHEA. W początkowej fazie reakcji na stres zarówno poziom kortyzolu i DHEA jest wysoki. Ale gdy organizm jest chronicznie zestresowany, poziom DHEA zacząć spadać, aby móc produkować hormony płciowe. Z czasem poziom kortyzolu również spada. Wzajemne relacja pozwalają określić etap wypalenia nadnerczy. Gdyby nie to, że w styczniu idę do szpitala, wykupiłabym w Internecie badanie dobowego rytmu wydzielania kortyzolu i DHEA ze śliny (więcej tutaj).

Tak samo można zbadać relacje zachodzące pomiędzy poziomem 17-OH-progesteronu, który jest prekursorem kortyzolu, a jego poziomem. W przypadku zmęczenia nadnerczy poziom 17-OH-progesteronu jest niski. W zagranicznych laboratoriach można zbadać również poziom neuroprzekaźników, których poziom podobnie, jak kortyzolu znacząco obniża się w wyniku długotrwałego stresu.

Neuropaci i lekarze holistyczni opracowali również serię testów fizycznych, które można przeprowadzić samodzielnie w domu. Są one mniej dokładne, aniżeli laboratoryjne, ale mogą być cennym narzędziem diagnostycznym w połączeniu z objawami i wynikami krwi.

Marsz w miejscu
Maszeruje się przez 30 sekund w miejscu z zamkniętymi oczami, podczas gdy inna osoba obserwuje „odchylenia” od marszu w miejscu. Osoby z wyczerpanymi nadnerczami mają zaburzony zmysł równowagi i często „schodzą” na boki podczas takiego testu.

Test źrenicy
W ciemnym pomieszczeniu należy świecić latarką z boku twarzy (nie bezpośrednio wprost) danej osoby. Gdy wykonujemy test samodzielnie należy wykorzystać lustro. Obserwujemy źrenice: powinna się zwęzić od razu gdy światło dotrze do oka. Taki stan powinien się utrzymywać długi czas. U osób z wyczerpanymi nadnerczami źrenica po chwilowym (do 2 minut) zwężeniu będzie się rozszerzać. Jest to związane z zaburzaną równowagą sodu i potasu (odpowiednim poziomem aldosteronu), która odpowiada za reakcje mięśni oka.

Test ciśnienia krwi (niedociśnienie ortostatyczne)
Mierzone jest ciśnienie w pozycji leżącej i następnie po nagłym wstaniu. Spadek wskazuje na wyczerpanie nadnerczy. Test wykonuje się po chwilowym okresie leżenia (min. 10 minut) i mierzy natychmiast drugi raz po wstaniu do pionu. Normalną reakcją jest wzrost ciśnienia o ok 10-20 mm Hg. Im większy spadek tym większe problemy z wyczerpaniem nadnerczy. Stale niskie ciśnienie również jest niepokojącym symptomem.

Białe linie
Jest to test, który okazuje się być prawdziwy dla mniej niż połowy badanych, ale mimo wszystko warto go zrobić. Polega na ‚narysowaniu’ na skórze linii jakimś nieostrym narzędziem i obserwowanie czy zniknie czy też zostanie biały ślad, Linia powinna być biała i po chwili czerwona. U osób z wyczerpaniem nadnerczy pozostaje długo biała nim zacznie się z nią coś dziać.

Temperatura
Wykonuje się trzy pomiary temperatury w ciągu dnia: 3 godziny po wstaniu, 3 godziny później i kolejne 3 godziny później. Ważne aby poczekać z wykonaniem pomiaru po jedzeniu czy wysiłku fizycznym. Następnie wylicza się średnią z tych trzech pomiarów. I tak kolejno przez 5 dni. Temperatura (średnie z kilku dni) nie powinna się wahać o więcej niż 0.3 stopnia (optymalnie jest to ok. 0.2). Im większa różnica w średnich temperaturach tym większe wskazanie na wypalenie nadnerczy.

Osobiście nie robiłam żadnego z tych testów. Objawy są dla mnie jednoznaczne.

Objawy
Wypalenie nadnerczy powoduje szeroki wachlarz objawów. Najczęstszym z nich jest zmęczenie, o którym pisałam już na wstępie. Zupełnie inne od zwykłego „zmęczenia”. Nawet po długim śnie czuję się zmęczona. Nie potrafię też zasnąć. Myśli krążą mi w głowie. Często budzę się w nocy. Raz, dwa, czasami trzy razy.  Najczęściej, by iść do łazienki. Nawet w weekendy budzę się już przed godz. 6 i mimo zmęczenia nie potrafię dalej spać. Od ponad roku nie byłam na żadnej imprezie. Kiedy nocą wracałam kiedyś z meczu i wiadomo, jak to w samochodzie, nie mogłam zasnąć, nie mogłam dojść do siebie przez tydzień.

Kortyzol mocno obniża poziom cukru we krwi. Krzywa cukrowa i insulinowa, którą robiłam niedawno ewidentnie wskazała na hipoglikemię. I często czuję właśnie totalny zjazd. Czasami połączony z migreną, bólem i zawrotami głowy, czy wymiotami. Największy spadek mam wieczorami po mocniejszym treningu. Jestem wtedy masakrycznie głodna. Na szczęście skutecznie walczę z moją insulinoopornością i nie wiąże się to już jednocześnie ze zjedzeniem całej lodówki.

Dzień w pracy zaczynam od filiżanki kawy. Nie powinnam, ale i tak ograniczyłam już ilość kofeiny, bo kiedyś na jednej się nie kończyło. Kawa budzi mnie dosłownie na chwilę, bo za godzinę znów odczuwam spadek energii. Piję, bo lubię smak kawy z olejem kokosowym. A zmęczona jestem bez kawy i z kawą.

Mój nastrój graniczy z depresją. Niewiele rzeczy mnie cieszy. Nie potrafię się skupić dłużej na żadnym zadaniu. Brakuje mi entuzjazmu. mam problemy z pamięcią. Na wiele rzeczy, które dotychczas mnie denerwowały reaguję totalną obojętnością. Nadnercza nie potrafią wyprodukować już tyle kortyzolu, co kiedyś. Nie potrafią zareagować na stres. Do tego dochodzi rozdrażnienie, niepokój, mnóstwo krążących myśli.

Co chwilę chodzę do łazienki, co spowodowane jest niskim poziomem aldosteronu. Hormon ten, jak już pisałam reguluje wydalanie płynów i minerałów. Gdy nadnercza są wypalone, produkują mniej aldosteronu, co powoduje, że wydalam z wraz z moczem duże ilości ważnych składników mineralnych. Poza tym w ogóle nie mam ochoty na słodkie rzeczy, za to na słone cały czas. Mogę zjeść paczkę kabanosów na raz. Osoby cierpiące na wypalenie nadnerczy tracą bowiem zdolność do zachowania równowagi takich minerałów, jak sód, potas i magnez we krwi.

Zaburzenia gospodarki sodowo-potasowej powoduje również nadwrażliwość na słońce. Po wyjściu z domu oczy strasznie mi łzawią. Nigdy nie pomyślałabym wcześniej, że to z tego powodu. Myślałam, że przez wadę wzroku mam wrażliwe oczy.

Co tu dużo mówić, w wyniku zaburzeń hormonalnych moje libido jest zdecydowanie niższe.Trening i zbilansowana dieta nie pozwalają mi natomiast w żaden sposób zredukować tkanki tłuszczowej. Największą fałdkę tłuszczu mam w obrębie brzucha i ramion. Nie jestem również w stanie w żaden sposób zbudować mięśni. Włosy wypadają mi garściami. Moja skóra jest sucha i ziemista. Zaczerwieniona na policzkach. Mam straszne cienie pod oczami. Wiecznie zimne dłonie i stopy. Ogólnie cały czas jest mi zimno. Często czuję mrowienie na całym ciele, głównie na dłoniach i stopach. Coraz mocniej bolą mnie stawy, szczególnie kolana. Rany nie chcą się goić.

Zespół Policystycznych Jajników również może być powiązany z wypaleniem nadnerczy. Jak już pisałam, organizm wytwarza bowiem kortyzol kosztem hormonów płciowych. Stąd też najprawdopodobniej moja wczesna menopauza. Do tego dochodzi niedoczynność tarczycy, Hashimoto oraz Zespół Jelita Drażliwego. Zaburzona praca osi podwzgórze-przysadka-nadnercza wpływa bowiem na wiele aspektów naszego zdrowia.

Kortyzol ma działanie przeciwzapalne, które pomaga w regulacji układu odpornościowego. W początkowej fazie, niezmiennie wysoki poziom kortyzolu hamuje odpowiedź immunologiczną i powoduje, że jesteśmy podatni na choroby. W późniejszych etapach wypalenia nadnerczy, niski poziom kortyzolu może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych, alergii i chorób autoimmunologicznych. Tak, jak u mnie do Hashimoto.

Tutaj można znaleźć listę 75 objawów wypalenia nadnerczy.

Przyczyny
Nie zachorowałam nagle. To lata nadmiernej eksploatacji nadnerczy doprowadziły je do stanu, w jakim znajdują się obecnie. Odkąd pamiętam nieustannym towarzyszem mojego życia jest stres. W domu, czy ojciec wróci dzisiaj trzeźwy do domu, czy znowu rodzice będą się kłócić. Czy mama znowu będzie mnie porównywała do wszystkich koleżanek, a ja wyjdę na tę najgorszą. W szkole przeżywałam każde złe słowo na swój temat, każdą krytyczną uwagę. Kłóciłam się z matką o harcerstwo. Tam bardzo chciałam, by wszyscy mnie lubili. Miałam wypadek samochodowy. Przez wiele lat byłam nieszczęśliwie zakochana. Uważam się za mało atrakcyjną. Na raka zmarła siostra, szwagier zginął w katastrofie samolotu. To była dla mnie trauma. Bardzo drażliwym tematem są dla mnie pieniądze, których notorycznie mi brakuje. Rata kredytu spędza mi sen z powiek. W pracy dorobiłam się wielu siwych włosów. Przykłady mogę mnożyć bez liku. Stres wyniszczył mnie. Traumatyczne przeżycia również.

Na proces wypalenia nadnerczy wpływa jednak również zła dieta. Zanim całkowicie ją odmieniłam, nie odżywiałam się najlepiej. Jadłam chipsy, batony, ciastka. Byłam nieustannie głodna. Zajadałam stres. Kortyzol obniżał bowiem poziom cukru i musiałam coś zjeść. Trzustka automatycznie produkowała insulinę, która nie miała szans wrócić do optymalnego poziomu, bo ciągle coś przeżuwałam. To bardzo obciążyło nadnercza i trzustkę. Z nadwagą raczej nie miałam nigdy większych problemów, ale dodatkowe kilogramy również przyczyniają się do wypalenia nadnerczy.

Przez wiele lat żyłam intensywnie. Szkoła, studia, praca, harcerstwo, mecze, imprezy, nocne rozmowy. Spałam niewiele. Szkoda było czasu. Tymczasem, organizm potrzebuje snu, aby się zregenerować. Minimum ośmiu godzin w korzystnych warunkach. Bez telewizora, komputera, telefonu. W wywietrzonym pomieszczeniu.

Z brakiem snu wiąże się nieustanna potrzeba sięgania po kofeinę. Wypiłam w życiu hektolitry kawy i całkiem sporo energetyków, szczególnie na studiach. Kofeina potrafi wciągnąć, jak narkotyk. Pobudza na krótko, szybko nasz poziom energii spada i sięgamy po kolejną. Stała stymulacja bardzo osłabiła pracę moich nadnerczy. Reakcja organizmu na kofeiną jest bowiem identyczna, jak na stres. Nie potrafię sobie jednak odmówić filiżanki z rana z olejem kokosowym. Zachowuję się więc jak typowa osoba chora na wypalenie nadnerczy.

Co tu dużo mówić, znaczącą rolę w procesie wypalenia nadnerczy odgrywa również przetrenowanie. Trening pomógł mi wyjść z psychicznego dołka, ale pięć, a nawet sześć treningów w tygodniu po trzy godziny wyniszczyły mój organizm. To potężna dawka stresu dla niego.

Do wypalenia nadnerczy przyczyniają się również wszechobecne toksyny. Chemia w żywności, zanieczyszczenia w powietrzu, chlor w wodzie pitnej, antybiotyki w mięsie, pestycydy w warzywach i owocach. Wszystkie te substancje chemiczne i toksyny mogą ostatecznie doprowadzić do poważnych schorzeń, takich jak Alzheimer, rak lub choroby serca. Mogę również mieć istotny wpływ na jakość życia, układ odpornościowy, czy trawienie. Wiele z toksycznych substancji zakłóca również funkcje kory nadnerczy, co w dłuższej perspektywie może doprowadzić lub nasilić proces wypalenia nadnerczy.

Nie można zapominać również o wpływie przewlekłych chorób na nadnercza. Astma, zapalenia stawów, czy cukrzyca bardzo mocno obciążają nadnercza, które wydzielają więcej kortyzolu. Podobne skutki może wywołać borelioza, pasożyty, alergie pokarmowe, czy też przewlekły ból. Antybiotyki również mocno obciążają nasz układ hormonalny. Jak już wielokrotnie mówiłam, w przeszłości byłam notorycznie chora i zjadłam mnóstwo antybiotyków i środków przeciwbólowych.

Leczenie
Myślę, że najważniejszą kwestią jest znalezienie przyczyny choroby i jej eliminacja. Wiadomo, nie jesteśmy w stanie cofnąć czasu, ale mamy wpływ na to, co czeka nas w przyszłości. Musimy pogodzić się z przeszłością, wybaczyć, pożegnać się z demonami i odzyskać wewnętrzny sposób. Jak? Czasami konieczna jest terapia, czasami pomaga znalezienie pasji, w innym wypadku druga osoba i miłość nadają życiu sens.

Dla mnie terapie okazały się stratą czasu. Sama musiałam poukładać sobie w głowie wiele spraw. Pogodzić się z przeszłością. Zrozumieć, że nie zbawię świata, nie muszę być idealna, nie wszyscy muszą mnie lubić. Przestałam przejmować się tym, co myślą i mówią o mnie inni. Po tym, gdy tak wiele osób mnie skrzywdziło, przestałam być miła dla wszystkich i zaczęłam traktować ludzi po prostu z wzajemnością. Generalnie unikam osób, które wpływają na mnie negatywnie. Do minimum ograniczyłam stres, a do tego który jest nieunikniony w codziennym życiu staram się podchodzić z dużo większym dystansem.

Przykładam większą uwagę do odpowiedniej ilości snu i relaksu (więcej tutaj). Nie zrezygnowałam całkowicie z treningu, ale nie chodzę na crossfit, nie robię morderczych serii, nie dźwigam maksymalnych ciężarów.  Na 3. i 4. etapie należy bowiem unikać forsownych ćwiczeń, które dodatkowo obciążają nadnercza. Najlepsze byłyby spacery, pływanie, joga, stretching, medytacje, czy głębokie oddychanie, które pozwalają poprawić krążenie, zwiększyć poziom energii poprzez dotlenienie komórek organizmu, działają przeciwzapalnie, zmniejszają stres i wpływają na normalizację poziomu kortyzolu i adrenaliny. To jednak zniszczyłoby mnie psychicznie. Raz byłam na jodze, ale wyszłam po kilkunastu minutach. Jestem za nerwowa na takie wyciszające zajęcia. Staram się więc jedynie dużo spacerować i przepłynąć z 10 długości basenu (choć za bardzo nie umiem :D), gdy idę na saunę. I tak zrozumienie tego, że mogę dźwigać dużych ciężarów było dla mnie bardzo trudne, bo trening jest dla mnie lepszy niż terapia u psychologa. Na treningu czuję się pewna siebie, wartościowa, spokojna. Ćwiczę więc po prostu z głową.

Na 1. i 2. etapie intensywny, aczkolwiek krótki trening jest dozwolony. Najlepiej wykonywać go jednak rano, aby wieczornym wysiłkiem nie zaburzać dobowego rytmu wydzielania kortyzolu i nie wpływać niekorzystnie na sen. Trening z rana może natomiast dodać energii na cały dzień i podkręcić metabolizm.

Dieta wykluczająca produkty, które przyspieszają proces wypalenia nadnerczy i zawierająca te, które je regenerują to podstawa. Sporo o diecie w stresie pisałam już tutaj. Wkrótce napiszę też obszerniejszy post o moim obecnym odżywianiu, w którym stawiam przede wszystkim na regenerację wątroby i redukcję stanu zapalnego. W każdym razie, wyeliminowałam wszystkie możliwe źródła nietolerancji pokarmowych, które powodowały u mnie biegunkę, zaparcia, wzdęcia, czy gazy, a więc cukier, oleje roślinne, zboża, nabiał, rośliny strączkowe, czy psiankowate. Skupiłam się na odbudowie flory bakteryjnej jelit i walce z zespołem jelita drażliwego (więcej tutaj). Alergie i nietolerancje pokarmowe zaburzają bowiem proces trawienia, wydalania i przyswajania składników odżywczych z pożywienia, a także osłabiają układ odpornościowy. Tym samym nasz organizm ma mało energii i jest osłabiony. Konsekwencją mogą być stany zapalne w jelitach, co wyzwala uwalnianie histaminy. Wreszcie niestrawiony pokarm może sprzyjać wzrostowi bakterii szkodliwych dla zdrowia jelit i osłabiających nasz układ odpornościowy.  Jem sporo kiszonek (więcej tutaj), piję kefir wodny (więcej tutaj), codziennie piję bulion na kościach (więcej tutaj). Chciałabym kiedyś spróbować kombuchy, kwasu chlebowego i alg morskich (gdzie można kupić wakame, normi?)

Kefir wodny.

Dodatkowo wspomagam się suplementacją.

Probiotyk ze Swansona, który stosuję od ponad roku. MS poleciła mi ten z iHerb, który jest mocniejszy, więc może kiedyś zmienię. 

Glutamina regeneruje błonę śluzową jelit. Dodaję ok. 5g do wody w pracy. Ta jest bezsmakowa i zawiera 100% glutaminy w glutaminie :)

Enzymy trawienne pozwalają z kolei łatwiej strawić pokarm i pobrać z niego składniki odżywcze. Jem tabletkę przed każdym białkowo-tłuszczowym posiłkiem.

Przy zmęczeniu nadnerczy bardzo ważne jest również to, aby unikać głodówek. Wysoki poziom kortyzolu powoduje bowiem spadki cukru we krwi. Trzeba więc dbać o to, by zachować jego optymalny poziom w ciągu dnia. Mam jednak również insulinooporność (więcej tutaj) więc nie mogę jeść zbyt często, co zaleca się przy zmęczonych nadnerczach. Staram się więc jeść cztery duże posiłki dziennie co cztery godziny. Na śniadanie wyłącznie białka i tłuszcze plus oczywiście warzywa. Drugi posiłek wygląda podobnie. Dopiero w trzecim pojawiają się wysokowęglowodanowe bataty (ok. 100g). Kolacje to krem warzywny na bazie bulionu wołowego i talerz warzyw polanych olejem z ostropestu. Czasami, po mocniejszym treningu bataty i ewentualnie niskowęglowodanowy owoc (owoce leśne, melony, jabłka – papierówki). Warto unikać również jedzenia w stresie, w pośpiechu. Dokładnie przeżuwam więc każdy kęs. 

Osoby, które dopiero rozpoczynają swoją walkę z wypaleniem nadnerczy powinny zrezygnować z przetworzonych produktów, słodkich przekąsek i ogólnie cukru oraz jego pochodnych, olejów roślinnych, węglowodanów na śniadanie, a wprowadzić do swojej diety sporo warzyw, białka z dobrej jakości ryb, mięsa, owoców morza i jajek. tłuszczy z awokado, orzechów, oleju kokosowego, czy masła klarowanego.

Konieczne jest również całkowite wyeliminowanie kawy, herbaty i napojów energetycznych, które działają na nadnercza w taki sam sposób, jak stresory i pobudzają wydzielanie kortyzolu i adrenaliny. W zamian polecana jest kawa z cykorii, czy żołędzi. Wątpię jednak, by była dobra. Muszę jednak w końcu zebrać się w sobie i zrezygnować z kawy, bo inaczej nigdy nie wygram z chorobą. Alkohol zdarza mi się natomiast pić okazyjnie.

Wypalenie nadnerczy powoduje nie tylko niedobór hormonów, ale także wielu witamin, minerałów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nie wszystkie jestem w stanie przyjąć w diecie w odpowiedniej ilości. Poza tym istnieje wiele specyfików, które wspomagają bezpośrednio pracę nadnerczy.

Konieczna jest wysoka dawka witaminy D. U mnie średnio 4 tys. jednostek dziennie. Pisałam więcej o niej tutaj.

Dodałam do tego ostatnio również witaminę K2, bez której organizm nie jest w stanie kierować wapnia do kości, a przy moich schorzeniach jestem mocno narażona na osteoporozę.

Dla wsparcia wątroby jem około dwóch łyżek dziennie oleju z ostropestu.

Raz na kilka miesięcy robię kurację witaminami B-complex. Głównie witamina B5, B6 i B12 odgrywa dużą rolę w metabolizmie komórkowym. Dzięki temu mamy więcej energii. Poza tym kora nadnerczy wykorzystuje witaminy z grupy B do produkcji hormonów.

Piję wodę z witaminą C, która stanowi potężny przeciwutleniacz zaangażowany w produkcję kortyzolu. Poza tym chroni przed wolnymi rodnikami i wzmacnia układ odpornościowy. Moja dzienna dawka obecnie to ok. 10g. Planuję jednak kupić witaminę C w tabletkach, bo teraz mam kwas askorbinowy z proszku.

Po przebudzeniu piję pół litra wody z łyżeczką soli niejodowanej. W pracy 1,5l wody z glutaminą i witaminą C, która obniża kortyzol. Na treningu kolejną butelkę. Nawodnienie jest bardzo ważne. Dodanie soli zwiększa natomiast poziom elektrolitów w organizmie.

Codziennie przed snem biorę również ok. 300mg magnezu.

Magnez pomaga utrzymać przepływ energii, zmniejsza uczucie zmęczenia, zapobiega depresji. Ponadto korzystnie wpływa na sen, likwiduje skurcze i sztywność mięśni. Niedobory magnezu niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-nadnercza.

Przez rok suplementowałam żeńszeń syberyjski. Teraz zamieniłam go ekstrakt ze świętej bazylii (Holy Basil).

Bazylia działa antystresowo, łagodzi objawy nerwic i przewlekłego stresu, wspomaga leczenie układu oddechowego (oczyszcza zatoki i oskrzela, łagodzi kaszel), pomaga w leczeniu przeziębień, anginy i grypy, działąnie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, wspomaga leczenie reumatyzmu (zmniejsza ból stawów), a także działa, jako środek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy.

Od kilku tygodniu przyjmuję także również niepokalanek. 

Flawanoidy zawarte w niepokalanku wykazują działanie podobne do progesteronu. Normalizuje to produkcję niektórych hormonów u kobiet, jak i mężczyzn. Tym samym niepokalanek wpływa na regulację cyklu miesiączkowego.. Zapobiega też niepłodności, zmniejsza napięcie przedmiesiączkowe i korzystnie wpływa na redukcję nadmiernej ilości wody podskórnej. Usuwa przykre objawy przekwitania związane z zaburzeniami hormonalnymi. Zapobiega zmianom zwłóknieniowym piersi oraz pomaga w leczeniu zapalenia błony macicy. Skutecznie obniża również poziom prolaktyny, która blokuje produkcję testosteronu. Chętnie suplementują go więc kulturyści.

Za mną kuracja olejem z wiesiołka. 

Wiesiołek zawiera cenne kwasy tłuszczowe, które poprawiają pracę układu rozrodczego kobiet oraz odporność organizmu, wspomagają wzrost włosów i paznokci, blokują wchłanianie złego cholesterolu, wspierają regenerację chrząstek i detoks wątroby. Ponadto olej z wiesiołka zawiera cenną witaminę E, która zwalcza wolne rodniki, a także cynk, selen, magnez. Można polewać nim sałatki, wcierać we włosy lub przyjmować w postaci tabletek.

Piję również sporo ziół, które redukują stan zapalny w organizmie, a także napar z imbiru. 

Można wypróbować również korzeń lukrecji, który stymuluje produkcję hormonów, utrzymuje poziom energii i zwiększa wytrzymałość. Nie jest polecany jedynie osobom z nadciśnieniem, choć większość ludzi z wypaleniem nadnerczy ma raczej bardzo niskie ciśnienie. osobom z wypaleniem nadnerczy zalecana jest również ashwagandha. Adaptogen ten w zależności od potrzeby obniża lub podnosi poziom kortyzolu. U mnie osobiście się nie sprawdził. Na zmęczenie i depresję może pomóc również różeniec górski. Maca także korzystnie wpływa na poziom cukru i kortyzolu we krwi. Bolała mnie jednak po niej mocno głowa.

Warto również rozważyć suplementację innych środków korzystnie wpływających na metabolizm, zmniejszających stan zapalny w organizmie i utrzymujących wysoki poziom energii. Mam tutaj na myśli m.in. kwasy Omega-3 (z odpowiednim stosunkiem kwasów Omega-3 i Omega-6), l-karnitynę, (wspiera produkcję niektórych neuroprzekaźników), koenzymu Q10 (przyspiesza regenerację i zwiększa wytrzymałość), d-rybozy (pozwala utrzymać energię przez cały dzień bez obciążania nadnerczy).

Czasami konieczna jest hormonalna terapia zastępcza. Przez kilkanaście lat brałam tabletki antykoncepcyjne i chciałabym tego uniknąć. Jeden z endokrynologów (więcej tutaj) zalecił mi stosowanie hydrokortyzonu. W niewielkiej dawce, bo 10mg dziennie. Hydrokortyzon jest najczęściej stosowanym lekiem w chorobie Addisona i niedoczynności kory nadnerczy. Ma jednak sporo skutków ubocznych. Do czasu pełnej diagnostyki w szpitalu nie zdecyduję się na stosowanie Hydrokortyzonu.

Wykupiłam opakowanie Hydrokortyzonu, więc gdyby ktoś potrzebował, to chętnie oddam.

W trudnych wypadkach (na 3 lub 4 etapie wypalenia) zaleca się również stosowanie syntentycznych form DHEA, pregnenolonu, progesteronu, czy testosteronu, które mogą złagodzić wiele objawów choroby. Słyszałam również o naturalnym ekstrakcie z kory nadnerczy, którym można zastąpić Hydrokortyzon (tak, jak Letrox świńską tarczycą). Ktoś wie, gdzie można coś takiego kupić?

Efekty
Czy da się odwrócić skutki wypalenia nadnerczy? Ciężko powiedzieć. Na pewno dzięki diecie, suplementom i zmianie trybu życia można zahamować jego dalszy postęp i złagodzić objawy, które znacząco wpływają na jakość życia.

W 1. i 2. etapie wypalenia nadnerczy najczęściej chorzy wracają do pełni zdrowia po kilku miesiącach. Generalnie w ciągu całego życia wielokrotnie nasze nadnercza mogą być przeciążone, ale gdy organizm reaguje prawidłowo, szybko dochodzimy do siebie.

W 3. etapie leczenie można potrwać znacznie dłużej, minimum 6 miesięcy i zależy głównie od tego, jak bardzo jesteśmy w stanie zmienić swój styl życia, dietę i suplementację.

Gdy wypalenie nadnerczy jest już bardzo zaawansowane i nasz układ hormonalny jest mocno wyniszczony leczenie może potrwać nawet rok i dłużej.

Generalnie wszystko zależy jednak od nas samych, od tego, czy będziemy stosować się do zaleceń, czy zmienimy dietę, wprowadzimy suplementację, będziemy unikać stresu. Zdaję sobie sprawę, że w dzisiejszych czasach ciągle gdzieś biegniemy, martwimy się o pieniądze, jesteśmy przepracowani, by utrzymać rodzinę.

W moim wypadku największym bodźcem do zmian był mój stan zdrowia. Po prostu przestraszyłam się. Hashimoto, niedoczynność, PCOS, insulinooporność… Fatalne samopoczucie skutecznie utrudniało mi funkcjonowanie. Musiałam wziąć się w garść. Zaczęłam bardziej o siebie dbać. Najlepsze jeszcze przede mną i chcę tego po prostu dożyć.

Zdaję sobie sprawę, że jeszcze dużo pracy przede mną, bo zespół DDA, czy nerwica i depresja, której chyba najgorsze stadium już za mną, to nieustanna walka, ale wierzę, że mogę ją wygrać. Dbam o to, by w nocy spać, nie stresuję ostatnim miejscem Górnika w lidze, cieszę się z małych rzeczy. Dorosłam też już chyba do najpoważniejszej zmiany w moim życiu.

W styczniu idę do szpitala na oddział ginekologiczno-endokrynologiczny Kliniki w Katowicach i wiążę z tym duże nadzieje (więcej tutaj). Ordynator na prywatnej wizycie powiedział mi, że jeśli nie zostanie przywrócona mi naturalnie miesiączka, nigdy nie dojdę do siebie. Ciekawa jestem też diagnostyki w kierunki pracy osi podwzgórze-przypadka-nadnercza, szczególnie tych ostatnich. Endokrynolog podejrzewa też zmiany na przysadce i podwzgórzu.

Generalnie dzięki diecie, suplementacji i stylu życia czuję się lepiej, niż wcześniej i bez tego dzisiaj nie wstałabym z łóżka. Cały czas jednak szukam, próbuję czegoś nowego, by było jeszcze lepiej. Nie odwrócę skutków wieloletniego stresu w kilka miesięcy, ale najważniejsze to po prostu zacząć żyć i cieszyć się nim tak, jakby każdy dzień miałby być tym ostatnim.